Kategoria traumy już na przełomie XIX i XX wieku została poddana namysłowi badaczy. Jednak skala zainteresowania, które jej towarzyszy w ostatnich latach, jest zjawiskiem stosunkowo nowym. Tomasz Łysak, otwierając Antologię studiów nad traumą, pisze: „W ostatnich dwóch dekadach pojęcie traumy upowszechniło się jako narzędzie opisu w tak różnych dyscyplinach wiedzy, jak psychoterapia, literaturoznawstwo, badania kulturowe, historiografia, badania nad wizualnością, badania Zagłady itd.”. Autor antologii zwraca tym samym uwagę nie tylko na funkcjonowanie kategorii traumy w teorii psychoanalitycznej i dekonstruktywistycznej, ale także na dokonujące się obecnie „zwroty teoretyczne, m.in.: ku traumie kulturowej, ku badaniom postkolonialnym, ku popularnej kulturze traumy”.

W pytaniach o traumę każdorazowo powraca problem mechanizmów jej przepracowania. Dominick LaCapra podkreśla, że „[…] traumy można postrzegać jako stawiające problematyczną kwestię tożsamości i domagające się bardziej krytycznych sposobów radzenia sobie zarówno z ich dziedzictwem, jak również takimi problemami, jak nieobecność i utrata”, które w jego ujęciu stają się podstawą rozróżnienia między ponadhistoryczną traumą strukturalną i konkretną traumą historyczną. „Doświadczenie traumatyczne powoduje nie tylko cierpienie psychiczne, lecz wskazuje także na swoisty paradoks: najbardziej bezpośredniemu widzeniu pełnego przemocy wydarzenia może towarzyszyć całkowita niemożność jego (roz)poznania” – dowodzi w psychoanalitycznym ujęciu Cathy Caruth.

Charakterystyczna czasowość traumy jest czasowością opóźnienia. Trudne doświadczenia mogą powracać do człowieka mimowolnie, za sprawą zapachów, smaków, dotyku czy podobieństw przeżywanych sytuacji. Temu przypomnieniu (nie)minionego wydarzenia towarzyszy nieodmiennie odkrywanie siebie oraz innych. Przemoc fizyczna i symboliczna, będąca przyczyną i nierzadko konsekwencją urazu, destrukcyjna dla tożsamości jednostki i jej kontaktów, dramatycznie domaga się wysiłku narracji, ekspresji, formy. Przepracowanie, odgrywanie i konstruowanie traumy to bardzo częsta praktyka pisarska i artystyczna. Autorzy, w zmaganiach z pamięcią (nie)minioną, sięgają po różne środki przekazu: literaturę (także dzienniki, listy, historie rodzinne, opowieści o przodkach), film, malarstwo. Przeszłość w społecznym oddziaływaniu przestała należeć tylko do świadków wydarzeń. Stała się zarówno doświadczeniem ich potomków, jak i literackim produktem, przybierającym nierzadko kształt kulturowych klisz, a także kiczu i kampu.

Podczas naszej konferencji będziemy zastanawiali się nad reprezentacjami traumy w literaturze, a także w sztuce XX i XXI wieku. Od ustaleń teoretycznych ważniejszy wydaje się nam porządek lektury. Nie chcemy także ograniczać perspektywy badań do traumy historycznej, wojennej i (post)holocaustowej, które w ostatnim czasie zdominowały humanistyczną refleksję nad traumą.

Wśród interesujących nas zagadnień znajdują się m.in.:

•                     reprezentacje traumy z okresu dzieciństwa i dorastania;

•                     trauma rodzinna;

•                     przemoc fizyczna i symboliczna;

•                     kategoria ofiary oraz jej społeczne wykluczenie;

•                     konstruowanie traumy;

•                     zdarzenia historyczne jako źródło traumy;

•                     doświadczenie (post)holocaustowe i (post)pamięć;

•                     rozpoznawanie i zapisywanie traumatycznego cierpienia;

•                     (nie)przepracowywanie traumy;

•                     trauma a queer;

•                     popularna kultura traumy;

•                     trauma a inne sztuki.

Z zainteresowaniem rozpatrzymy również propozycje, które wykraczają poza wymienione zagadnienia.