"Pozbawi też ludzi pracy" – usłyszymy zaraz po wyrażeniu obawy, że sztuczna inteligencja umożliwi powszechną inwigilację. A praca nie jest przecież tylko źródłem utrzymania. Nawet jeśli naszych zawodów nie wykonujemy już od dawna z boskiego powołania, wielu ludziom – może nawet większości – dają one ciągle tożsamość społeczną więcej znaczącą niż stan rodzinny, narodowość czy wyznanie. Kim będziemy pozbawieni pracy, która zabiera nam przynajmniej jedną trzecią dorosłego życia? Psychologowie uważają, że nawet dziś jej utrata jest jednym z najbardziej stresujących momentów w życiu. I nie tylko bezrobotni czują się społecznie niedowartościowani; powiedzieć na uczelni, że ma się czas wolny, to przyznać, że nikt go nie chce wykorzystać i że nie ma się własnego planu na jego wypełnienie. Co może zastąpić pracę w jej funkcji kształtowania tożsamości? A może już dziś czas wolny jest problemem społecznym?

Utylitarny – choć należałoby powiedzieć: wąsko utylitarny – stosunek do czasu jest czymś, co wchodzi już w zakres socjalizacji pierwotnej. Od najmłodszych lat jesteśmy uczeni, żeby go nie marnować. Nie trzeba podzielać Dukheimowskiej wizji życia społecznego, by widzieć w tym dictum społeczną kontrolę. Ale może na czas wolny należałoby spojrzeć z innej perspektywy, którą podsuwa choćby Simmlowska koncepcja uspołecznienia? Czy nie jest on właśnie czasem wolnym od społecznej kontroli, pozostawionym do wykorzystania według uznania jednostek? Bynajmniej nie pełnej dowolności, ale czymś podobnym do kieszonkowego, które dzieci mogą wydać na różne głupstwa, byleby nie były to używki zakazane prawem w ich wieku. Która z tych perspektyw socjologicznych wydaje się bardziej płodna w społeczeństwie, w którym praca traci na znaczeniu? Może jakieś inne?

O zagospodarowanie naszego czasu wolnego konkurują inni ludzie, ciężko przy tym pracując. Przemysł kulturalny jest w istocie przemysłem rozrywkowym (nawet jeśli rozrywki dostarczają też politycy na tzw. kanałach informacyjnych). Jest to jednak rozrywka po pracy. Czy nie mając żadnej do wykonania nie pozostanie nam nic innego jak „zabawić się na śmierć”? Nie ma otium bez negotium – uważali Rzymianie; najpierw społeczne obowiązki, później jakaś forma odpoczynku, najlepiej szlachetnego, cum dignitate. Czy jednak zdolność do sensownego spędzenia czasu wolnego nie ma swego źródła w samej pracy? Czy po ogłupiającej robocie człowiek nie wybiera równie ogłupiającej rozrywki? Socjologowie od dawna zwracają na to uwagę, że struktura klasowa odbija się i reprodukuje w konsumpcji – trzeba mieć na nią środki, ale też i wykształcone gusty. Ale czy ta zależność jest nadal tak oczywista? A jaka być może, jeśli praca stanie się rzadkim dobrem? 

Czas wolny:

jako idea – transformacje, rekonfiguracje – od starożytności do współczesności 

w teoriach socjologicznych, filozoficznych, antropologicznych 

a przeobrażenia form pracy w realiach późnego kapitalizmu  

a kształtowanie się więzi społecznych 

formy i koncepcje gospodarowania czasem wolnym 

jako sfera rywalizacji o status (nowa a stara „klasa próżniacza”) 

a style życia – nowe formy stratyfikacji społecznej 

w kulturze współczesnej – od teorii do krytyki 

jako fenomen masowy – warunek i skutek kultury masowej  

a przemysł kulturalny – problem zawłaszczania (kolonizacji) czasu wolnego przez system kapitalistyczny 

Propozycje wystąpień (do 6000 znaków bez spacji) wraz z krótką notą o autorze proszę przesyłać do 31 marca na adres: konferencja.czas.wolny@gmail.com

Organizatorzy planują wydanie pokonferencyjnej monografii zbiorowej (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego).

Opłata konferencyjna wynosi 300 zł i obejmuje materiały konferencyjne, przekąski i napoje podczas konferencji oraz publikację w recenzowanej monografii zbiorowej w języku polskim.

Komitet organizacyjny:
dr hab. Tomasz Maślanka
dr hab. Andrzej Waśkiewicz, prof. UW
Zenon Iwanejko (sekretarz)