Toposy (w) filozofii. Filozofia i jej miejsce w doświadczeniu kulturowym


MINIONA -

Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
Częstochowa, ul. Zbierskiego 2/4

Każdy rodzaj myślenia jest skazany na kategorię miejsca. Wszystko, fizyczne i niefizyczne, ma swoje „miejsce” lub jest „miejscem” czegoś. Kategorialny status „miejsca” i wyjątkowa pozycja w namyśle naukowym zachęca, by odnieść je do filozofii, jej pierwotnego siedliska – locus pierwszych opracowań naukowych w filozofii przyrody i teoretycznych implementacji w dialektyce, retoryce i w metafizyce. Przez wzgląd na tradycję proponujemy grecki topos na pojęciowy przewodnik badań, z jego przebogatym i wciąż otwartym potencjałem heurystycznym, spożytkowanym w licznych aplikacjach.
Pewne możliwości daje odwołanie się do antycznego pojęcia toposu-miejsca w jego pierwotnym sensie przestrzennego usadowienia. W rozumieniu miejsca jako „zewnętrznej granicy ciała otaczającego” (Fizyka Arystotelesa), akcentuje się to, czego już nie ma w jego konceptualizacji kartezjańskiej, redukującej miejsce do czysto geometrycznej rozciągłości, mianowicie relacyjne aspekty „zajmowania miejsca”; ułożenie sąsiedzkich stosunków, ich wzajemne oddziaływania, także na przebieg granicy, która je dzieli i łączy zarazem.
W obszarze badań ze wspólnym mianownikiem – toposem-miejscem – rysują się dwa godne rozpatrzenia terytoria namysłu. Zarys pierwszego z nich wyznaczają konteksty znaczeniowe „topografii” lub „porządku topograficznego”, odnoszone do filozofii jako pewnej całości poznawczej. Wymienione określenia tematyzują, przy wsparciu derywatów z rodziny toposu, „lokalizacji”, „usytuowania” i obciążonej aksjologicznie „pozycji”, odwieczne pytanie o „gdzie” filozofii w jej stosunkach z kulturą, historią, dyskursem publicznym, z myśleniem „zwykłych” ludzi. Tempo zmian cywilizacyjnych czyni pytanie o miejsce filozofii (dzisiejsze i przyszłe) jednym z palących problemów jej środowiska. Topos-miejsce może być pożytecznym przyczynkiem do dyskusji o „filozofii przyszłości”, o poszukiwaniu nowych miejsc, które winna tworzyć w ludzkich umysłach, jak to czyniła w przeszłości.
Drugie terytorium badań spod znaku toposu-miejsca można by nazwać „topografiką”, „topiką filozoficzną” lub „porządkiem topologicznym”, ze świadomym nawiązaniem do wyjściowych idei topologii matematycznej. Jest ono dedykowane do analiz wybranych „filozoficznych konkrecji”, idei i słownictwa z obszaru filozofii, które są rozlokowane w różnych dziedzinach nauki i życia społecznego. Wspólną intencją tak określanych badań jest poszukiwanie regularności i związków na mapach odwzorowujących rozkłady pojawiania się konkretnych filozoficznych artefaktów – śladów filozofii porozrzucanych po różnych polach komunikacji werbalnej. Pozycja toposów, owych filozoficznych „wspólnych miejsc” (τόπος κοινός, locus communis), właśnie przez ich wspólność spełnia funkcję spajającą jej różne działy i dyscypliny w niepowtarzalnie zintegrowaną całość. Swoista dla filozofii konfiguracja jej toposów staję się więc, niczym układ konstelacji gwiezdnych w astronomii, głównym spoiwem i wyznacznikiem jej tożsamości i odrębności. Toposy wyznaczają atrakcyjną płaszczyznę interdyscyplinarnych badań filozofii, przekraczającą granice jej różnych podziałów. Heideggerowskie spostrzeżenie, że „filozofia jest wszędzie”, że w błahych zakamarkach rzeczywistości skrywają się filozoficzne pytania i sensy, nabiera dziś nowej kulturowej dosadności.
    Sprzęgnięcie tradycyjnego sensu pojęcia toposu z metaforyką toposu-miejsca o antycznej proweniencji tworzy nowe miejsce: platformę krzyżowania się różnorodnych kierunków badań dorobku filozoficznego, a to za sprawą kulturowej wszechobecności filozofii. Dlatego pragniemy zainteresować filozofów różnych specjalności, ale również teoretyków, socjologów i historyków kultury, badaczy mediów i komunikacji społecznej i innych specjalistów do badań toposów filozoficznych i ich „lokacji” w różnych dziedzinach życia. Powyższe przykłady to tylko ilustracyjna paleta zagadnień badawczych toposu-miejsca (w) filozofii, do ubarwienia której zapraszają organizatorzy. Serdecznie zapraszamy do namysłu i udziału w naszym projekcie.






Źródło:  http://www.filozofia.czest.pl

Aktualizacja:  2017-04-13