W swoim Żywocie człowieka poćciwego Mikołaj Rej gani katolickich pasterzy i powiada:

"kto by się chciał dopytywać o Niego a szukać świętych dróg, nauk a postępków Jego, to już «heretyk» – to już tego mieczem, ogniem, klątwą, dzwonkiem i każdym kstałtem prześladować. Jedno ten, który mocno stoi przy dekretach a przy dziwnych ustawach a wymyślech ludzkich […], to już «święty», toby już tego kanonizować za żywota jego".

Uderzająca jest niezgoda pisarza z Nagłowic na tworzenie na tle konfesyjnym podziałów binarnych, dzielących na ortodoksję i tych, którzy zboczyli z właściwej drogi. Niezgoda ta każe jednak współczesnemu czytelnikowi postawić szereg pytań. Kto właściwie był wówczas „heretykiem”? Jakie przesłanki wiodły do opatrywania kogoś tym mianem? Jakie konsekwencje i cele miały dysputy teologiczne, ustanawiające obowiązującą wykładnię Pisma?

W nawiązaniu do wydanego w 1993 zbioru studiów Lecha Szczuckiego chcemy ponownie zaproponować – po ponad dwudziestu latach – namysł nad tym, co oznaczał w epoce nowożytnej religijny nonkonformizm i jakie były jego konsekwencje, a także zastanowić się nad tym, jakie dzisiaj mamy narzędzia, by go badać.

Interesują nas zarówno prace analizujące społeczne i polityczne wymiary i konsekwencje odmienności religijnej oraz ich kulturowy wydźwięk, jak również prace edytorskie skupiające się na odczytywaniu poszczególnych dyskusji czy polemik religijnych. W związku z tym do udziału w konferencji zapraszamy filologów, historyków, historyków sztuki i kulturoznawców, a także teologów i religioznawców. Mamy nadzieję, że konferencja będzie mogła zgromadzić przedstawicieli wszystkich pokoleń badaczy.

PROPONOWANE KRĘGI ZAGADNIEŃ:

- Nowożytne herezje oraz ich średniowieczne źródła.
- Kto i jak tworzy „heretyka”? Konceptualizacja postaci heretyka w zależności od przyjętej „ortodoksyjnej” perspektywy.
- „Radykalna reformacja” – pojęcie, bohaterowie, założenia.
- Stronniczość źródeł: pułapki czyhające na edytora i interpretatora dzieł doby reformacji.
- Polemika między ortodoksją i heterodoksją a kultura piśmienności i druku, a także pozawerbalny wymiar sporów konfesyjnych.
- Nowożytne społeczeństwa wielowyznaniowe – postulat czy rzeczywistość?
- Wpływ polemik reformatorów na instytucje świeckie: postulaty i rzeczywistość.
- Reformacja wobec wyznań niechrześcijańskich: dialog reformatorów z judaizmem, islamem.
- Wolnomyśliciele: próby łagodzenia sporów.
- Siedemnastowieczni libertyni wobec wiary.
- Kary i zagrożenia związane z zejściem z drogi wyznaczanej przez autorytety państwowe i kościelne.
- Kościół katolicki wobec innowierców: obawy i strategie przeciwdziałania.
- Rola konwersji wobec wielości ruchów religijnych i jej wektory.