Trzecie seminarium z cyklu „Poszerzanie pola” poświęcone będzie tematyce smutku, melancholii i depresji.

Melancholii poświęcono wiele miejsca w dyskursie nauk humanistycznych. Marek Bieńczyk określa ją jako „rozproszenie powodowane przez uporczywe roztrząsanie straty”, jako „bezkresne rozpamiętywanie w świecie, który nie przestaje się przeobrażać” i powołuje się na definicję Nervala, który postrzega melancholię jako „chorobę widzenia rzeczy, jakimi są”. Kierkegaard, na pytanie, czym jest melancholia odpowiada: „jest to histeria ducha”. Freud pisze: „kto urodził się melancholikiem, sączy smutek z każdego wydarzenia”. Ponieważ o samej melancholii napisano już wiele, nie będziemy powtarzać aktu tworzenia czy też prze-pisywania swoistego centonu melancholii, a namysłowi poddamy afekt smutku i depresję.

Melancholia jako romantyczny i modernistyczny konstrukt kulturowy opisywana była głównie w kontekście braku, pustki, straty, ale także przesytu, dystansu, znużenia, anhedonii. Akcentowano jej aspekt filozoficzny (egzystencjalny) –  traktując po heideggerowsku jako rozumienie bytu (bytu świata i bytu człowieka), psychologiczny –  pojmując melancholię jako niebezpieczną nadwrażliwość i delikatność struktury psychiki ludzkiej. Próbowano wreszcie zrekonstruować jej modernistyczne oraz ponowoczesne odmiany, a także opisać fenomen melancholicznej estetyki czy wręcz écriture melancolique. Melancholia jest konstruktem, który jawi się jako teren wspólny pól medycyny (Kępiński), filozofii, kultury, literatury – podczas seminarium chcielibyśmy prześledzić jej obecność na tych właśnie polach.

Sam termin ewaluował od greckiego melancholia jako synonim „czarnej żółci” - melaine koina, odsyłający do teorii czterech płynów: do choroby psychicznej, objawiającej się jako depresja. Przez wieki zastępowano pojęcie melancholii innymi – zbanalizowanymi lub specjalistycznymi pojęciami: smutek, lypemania, monomania smutna. Zachowujące od starożytności ciągłość pojęcie melancholii zastąpiono w dziewiętnastowiecznych ujęciach psychiatrycznych i późniejszych klasyfikacjach medycznych poprzez nazwy poszczególnych jednostek chorobowych, między innymi przez pojęcie depresji. Oczywiście nie stawiamy znaku równości między melancholią, zwłaszcza z jej bogatą tradycją starożytną i sensami, jakimi obrosła ta kategoria, z depresją jako jednostką chorobową. Chcemy jedynie zaznaczyć ów moment przejścia – od metafory „czarnej żółci” i mitu „wpływu Saturna” po psychofizjologiczne i neurobiologiczne próby rozpatrywania choroby.

Interesować nas będzie patologizacja uczuć (w literaturze i nie tyko) – chcemy postawić pytanie, czy we współczesnym świecie, jego wytworach i zapisach doświadczenia (np. tekstach) jest miejsce na afekt – uświadomione emocje (smutek). Pragniemy zastanowić się, jak uczucia ewoluują w stronę syndromów psychiatrycznych.

Kwestią wartą uwagi jest także niewyrażalność doświadczenia depresji i literackie próby jego opisania – oparte na aporii, dyseminacji i fragmentaryczności. Czy da się praktykę choroby ująć w języku? Jakie są sposoby wyrażania patologicznego smutku w tekstach literackich? Czy tekstualizacje doświadczeń depresji wytworzyły specyficzne literackie kody, sposoby obrazowania, własną semantykę bądź frazeologię? Na czym polegają tradycyjne i nowoczesne formy l’écriture mélancolique (pisma melancholijnego)?

Panelistom proponujemy następujące zagadnienia:

-        dyskurs depresji (rhetorical illness) i odmiana l’écriture mélancolique (pisma melancholijnego);

-        patodyskurs smutku;

-        pisanie/czytanie depresji – depresja jako fabuła, depresja jako choroba retoryczna; koncepcje Ann Cvetkovich;

-        estetyka melancholii/estetyka depresji – figuratywne i stylistyczne obrazowanie;

-        melancholia/depresja – kulturowe postrzeganie choroby;

-        depresja – auto/patograficzne zapisy choroby; podmiot depresyjny; depresja w systemie langue i  parole;

-        terapeutyczna rola autonarracji chorobowej;

-        performatywność związana z zapisywaniem/odgrywaniem depresji w dyskursie.

Dyskusja wokół zaproponowanych w referatach konkretnych praktyk interpretacyjnych zostanie połączona z wnikliwą lekturą seminaryjną czterech książek lub artykułów teoretycznych. Proponowane w maju teksty to:

·       Ann Cvetkovich, Depression: a Public Feeling, Duke University Press, Durham 2012 (fragment).

·       K. Emmons, Black Dogs and Blue Words: Depression and Gender in the Age of Self-care, Nowy Jork 2010.

·       The Anatomy of Normal Sadness, [w:]  A.V. Horowitz, J.C. Wakefield, The Loss of Sadness. How Psychiatry Transformed Normal Sorrow Into Depressive Disorder, Oxford University Press, Nowy Jork 2012, s. 27-52.

·       Pathology and the Postmodern: Mental Illness as Discourse and Experience, red. D. Fee, London 2000.

Na każde wystąpienie w pierwszej części spotkania (panel dyskusyjny) przewidujemy po 30 minut dla każdego z 3-4 panelistów. Druga część (warsztaty) będzie otwarta dla publiczności, która weźmie aktywny udział w dyskusji. Lista zaproponowanych tekstów teoretycznych zostanie udostępniona z wyprzedzeniem.

Udział w seminariach jest bezpłatny, organizatorzy nie zwracają kosztów przejazdu ani noclegów. Uczestnicy otrzymają zaświadczenia o udziale i/lub wygłoszeniu referatów.

Zgłoszenia zawierające:

– imię, nazwisko oraz afiliację

– tytuł proponowanego wystąpienia

– abstrakt (maks. 1500 znaków) oraz słowa-kluczowe

prosimy przesyłać na adres poszerzaniepola@gmail.com lub za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego na stronie: poszerzaniepola.wordpress.com najpóźniej do dnia 20 maja 2016. Informacja zwrotna o zakwalifikowaniu się do udziału w panelu zostanie przesłana 25 maja 2016.