W imieniu Pracowni Przeobrażeń Społecznych Instytutu Historii PAN zapraszamy na konferencję „Narodowości i role społeczne”, która jest częścią projektu „Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej”. Jej organizatorami są prof. Janusz Żarnowski (kierownik grantu), dr Olga Linkiewicz i Kamil Kijek (koordynatorzy sesji).  

Tematem konferencji są relacje pomiędzy narodowością i poczuciem odrębności narodowej a przypisaną jednostce rolą społeczną, które zostaną ukazane w kontekście przemian modelu życia społecznego w Polsce międzywojennej. Referaty powinny dać podstawę do pogłębionej interpretacji problematyki narodowościowej Drugiej Rzeczypospolitej, w ujęciu mającym na celu przede wszystkim zrozumienie badanej rzeczywistości. Dlatego do udziału w konferencji zachęcamy badaczy, którzy szukają inspiracji w założeniach teoretycznych i metodologicznych różnych dyscyplin. Do debaty zaprosimy także komentatorów z ośrodków naukowych zajmujących się sprawami etniczności i narodu w XX wieku. Artykuły ukażą się w podsumowującym projekt tomie z serii „Metamorfozy społeczne”, w którym chcielibyśmy zaproponować nową interpretację rzeczywistości społecznej Polski międzywojennej.

Obrady będą skoncentrowane wokół dwóch zagadnień:

1.     Zróżnicowanie narodowościowe i podziały społeczne

2.     Role społeczne a identyfikacja narodowa

Podczas pierwszego dnia konferencji (26 stycznia) uczestnicy podejmą próbę syntetycznego ujęcia zależności pomiędzy zróżnicowaniem i podziałami narodowościowymi społeczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej a funkcjonującym w międzywojniu modelem społecznym – w tym zwłaszcza rolą statusu społecznego i majątkowego w poszczególnych grupach, poczuciem prestiżu, hierarchią oraz przejawami ekskluzywizmu i wykluczenia. Referaty będą omawiać problem relacji między procesami budowania świadomości narodowej, identyfikacją narodową i utożsamianiem się z określonym kręgiem kulturowym a rolami wynikającymi z pochodzenia społecznego, posiadanego majątku, wykonywanego zajęcia bądź zawodu. „Etykietki” związane z identyfikacją narodową, kulturową i wyznaniem (Polak, Żyd, Niemiec, Ukrainiec, Ruski, katolik, ewangelik, prawosławny etc.) były nośnikiem symbolicznych znaczeń, ukazujących kręgi swojskości i obcości, osadzonych w konkretnej rzeczywistości społeczno-kulturowej. Związane z nimi wyobrażenia i działania przenikały się z praktyką i symboliką przypisanych społecznie ról – obywatela miasta, włościanina, pana i mużyka, robotnika, fabrykanta, urzędnika i petenta, nauczyciela i ucznia, policjanta, lichwiarza, wędrownego dziada, księdza, batiuszki czy rabina, lekarza i wiejskiej baby – akuszerki.

Rozważania w trakcie drugiego dnia obrad (27 stycznia) będą skoncentrowane wokół kilku przypadków, ukazujących funkcjonowanie narodowości i ról społecznych w poszczególnych regionach i środowiskach społeczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej. Zależy nam na przyjrzeniu się praktyce życia codziennego i siatce interakcji w społecznościach lokalnych o zróżnicowanym składzie etnicznym i narodowościowym oraz odmiennych tradycjach historycznych i różnym stopniu zurbanizowania (duże i mniejsze miasto, miasteczko, wieś w Polsce zachodniej, centralnej, w Galicji oraz na pograniczu wschodnim).