PERSPEKTYWY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ. LEPIEJ W STREFIE EURO, CZY POZA NIĄ?

Jan Jęczmyk, WNE UW

W dniach 18-19 września na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się konferencja naukowa „Perspektywy i wyzwania integracji europejskiej”.
W konferencji organizowanej we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej udział wzięło około dwustu przedstawicieli środowisk akademickich, ekspertów w zakresie integracji europejskiej oraz polityki monetarnej. Dwudniowa konferencja stanowiła podsumowanie piątej edycji ogólnopolskich studiów podyplomowych "Mechanizmy funkcjonowania strefy euro", realizowanych ze wsparciem finansowym Narodowego Banku Polskiego przez 17 ośrodków akademickich ze wszystkich województw.

Wykład otwierający konferencję wygłosił dr Paweł Samecki, Członek Zarządu NBP. W swoim wystąpieniu nt. "Perspektywy integracji europejskiej" podsumował 10 lat uczestnictwa Polski w Unii Europejskiej oraz zwrócił uwagę na kwestie wymagające szerszej dyskusji w ramach państw członkowskich oraz w Polsce. Prezes Samecki szczególny nacisk położył na problem braku ostatecznego celu integracji Unii Europejskiej oraz podział wewnątrz ugrupowania na państwa obecne w strefie euro i pozostające poza nią. Zdaniem dr. Pawła Sameckiego, Unia Europejska przypomina obecnie kometę - „głowa” komety, czyli strefa euro, rozrasta się, struktura komety komplikuje się, a warkocz grozi rozerwaniem (Brexit) lub nadmiernym wydłużeniem. Podjęte próby naprawy „głowy” w postaci zmian instytucjonalnych dają szansę (lecz nie gwarancję) na poprawę jej kondycji, ale nie są wystarczająco głębokie i pełne. Prezes Samecki podkreślił, że dla Polski oznacza to rosnące ryzyko marginalizacji w ramach UE. Jednocześnie zaznaczył jednak, że w chwili obecnej efekt ten jest równoważony przez korzyści, które wynikają z niezależności polityki monetarnej.

W kolejnej części konferencji wykłady specjalne wygłosili prof. Jan Toporowski z Uniwersytetu Londyńskiego oraz Krzysztof Pietraszkiewicz ze Związku Banków Polskich. Pierwsze wystąpienie dotyczyło warunków prowadzenia polityki monetarnej oraz nadzoru bankowego w ramach nowego ładu instytucjonalnego. Prof. Toporowski zwrócił uwagę na elementy, których jego zdaniem nadal brakuje w tym systemie oraz na to, że posiadanie niezależnej polityki w tym zakresie będzie wiązało się z coraz większą liczbą wyzwań. Prezes Krzysztof Pietraszkiewicz skupił się tymczasem na wyzwaniach dotyczących regulacji sektora bankowego. Podkreślił, że potrzebuje on przede wszystkim dywersyfikacji oraz wyważonego nadzoru.

Pierwszego dnia konferencji odbyły się również 3 równoległe sekcje tematyczne, w których zaprezentowano łącznie ponad 30 referatów poświęconych zagadnieniom kryzysu gospodarczego, wyzwań strefy euro, konkurencyjności Unii Europejskiej i krajów członkowskich oraz perspektyw dalszej integracji w Europie.

Drugiego dnia konferencji wykłady specjalne wygłosili: prof. Dariusz Rosati (Poseł do PE, profesor SGH w Warszawie), prof. Andrzej Wojtyna (UE w Krakowie) oraz dr Ludwik Kotecki (Główny Ekonomista Ministerstwa Finansów). Profesor Dariusz Rosati przekonywał, że utworzenie strefy euro nie było błędem i jest ona nie tylko projektem politycznym, ale za jej utworzeniem stało także uzasadnienie ekonomiczne. Zaznaczył jednak, że jej konstrukcja jest niekompletna, a dokonywane obecnie uzupełnienie mogą nie wystarczyć, aby zapewnić jej stabilizację.

Profesor Andrzej Wojtyna stwierdził, że wraz ze zmianami w strefie euro, Polsce będzie coraz trudniej dostosować się do niej. Podkreślił, że wejście do niej powinno być zamknięciem procesu transformacji ustrojowej w Polsce. Umożliwiłoby bowiem „zakotwiczenie” dotychczasowych osiągnięć instytucjonalnych.

Dr Ludwik Kotecki również podniósł kwestię brakujących mechanizmów w strefie euro oraz na poziomie całej Unii Europejskiej. Szczególną uwagę zwrócił na kwestię mandatu politycznego, brak narzędzi do monitorowania nierównowag makroekonomicznych oraz systemu, który umożliwiłby sprawną likwidację banków.

Drugi dzień konferencji wieńczyła dyskusja, w której uczestniczyło dziewięciu prelegentów oraz audytorium. Wzięli w niej udział: prof. Małgorzata Zaleska (Członek Zarządu NBP), dr Halina Wasilewska-Trenkner (Doradca Prezesa NBP), prof. Elżbieta Mączyńska (Prezes PTE), prof. Dariusz Rosati, prof. Jan Toporowski, prof. Andrzej Wojtyna, dr Ludwik Kotecki, Zbigniew Włodarczak (Dyrektor Finansowy Solaris Bus&Coach) oraz dr Bohdan Wyżnikiewicz (Wiceprezes Zarządu IBnGR). Moderował ją zaś redaktor Robert Stanilewicz (TVN 24 Biznes i Świat).

W pierwszej części dyskusji szukano odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie doszło do rozpadu strefy euro. Zdaniem prof. Andrzeja Wojtyny wynikało to bezpośrednio z wykorzystania nadzwyczajnych środków w polityce monetarnej i pośrednio z twardego poparcia dla euro wśród krajów członkowskich. Podobną opinię przedstawili prof. Jan Toporowski oraz dr Bohdan Wyżnikiewicz, którego zdaniem politycy byli gotowi zrobić wszystko, aby euro przetrwało. Prof. Dariusz Rosati podkreślił natomiast, że rozpad Eurolandu byłby wielką porażką z punktu widzenia całego procesu integracji i przede wszystkim taki scenariusz nie opłacałby się państwom członkowskim.

Podjęto następnie próbę stworzenia bilansu korzyści i strat wynikających z dołączenia do strefy euro w najbliższym czasie. Dr Halina Wasilewska-Trenkner podkreśliła, że nie mamy pewności czy Polska osiągnęłaby korzyści takie jak inne kraje, które dołączyły już do strefy euro. Zdaniem dr. Ludwika Koteckiego z pewnością nie byłyby one już tak duże. Strefa euro jest jednak na dobrej drodze do wyjścia z problemów i dlatego Polska powinna być gotowa na wejście do niej. Prof. Małgorzata Zaleska podkreśliła, że taki bilans uzależniony jest od tego jak będzie reformować się strefa euro i jak przebiegną reformy w Polsce. Zwróciła także uwagę, że polska gospodarka nie jest obecnie gotowa na bezpieczne wejście do Eurolandu. Strefa euro oddaliła zaś ryzyko załamania, ale nadal brakuje w niej mechanizmów, które zniwelowałyby wszystkie zagrożenia. Dlatego zdaniem prof. Zaleskiej problemy mogą wrócić i przed podjęciem ostatecznej decyzji Polska powinna się z tym liczyć.

W kolejnej części dyskusji skupiono się na reformach, które Polska powinna przeprowadzić przed wejściem do Eurolandu. Dr Wyżnikiewicz zgodził się z prof. Wojtyną, którego zdaniem wyznaczenie konkretnej daty przyjęcia wspólnej waluty najlepiej zmobilizowałoby Polskę do przeprowadzenia koniecznych reform. Prof. Elżbieta Mączyńska przedstawiła zaś trzy kluczowe obszary, których powinny one dotyczyć – rynku pracy, konkurencyjności oraz długu publicznego, a prof. Wojtyna stwierdził, że w przypadku części z tych elementów Polska jest już gotowa i może szukać dalej ścieżki rozwoju w ramach wspólnej waluty.

Własne kryteria przedstawił także prof. Rosati, który zgodził się z postulatem elastycznego rynku pracy. Dodał do tego posiadanie środków, które mogłyby posłużyć do interwencji w ramach polityki fiskalnej oraz istnienie nadzoru, który zapobiegałby tworzeniu się baniek spekulacyjnych z powodu niskich stóp procentowych. Do dotychczasowej dyskusji odniósł się następnie Zbigniew Włodarczak jako przedstawiciel świata biznesu. Stwierdził, że funkcjonowanie polskiego rynku pracy poprawia się, zwłaszcza w zakresie elastyczności zatrudnienia, ale nadal stoją w tym zakresie wyzwania przed rządzącymi. Podkreślił także, że dla polskich firm kluczową korzyścią z wejścia do strefy euro jest wzrost wiarygodności na rynkach międzynarodowych.

Konferencji towarzyszyło wydanie książki "Perspektywy i wyzwania integracji europejskiej" pod redakcją naukową prof. Krzysztofa Opolskiego i dr. Jarosława Górskiego z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zwieńczeniem konferencji była natomiast gala uhonorowania najlepszych absolwentów tych studiów z 17 uczelni biorących udział w projekcie. Słowa gratulacji dla absolwentów odbierających dyplomy skierował prof. Eugeniusz Gatnar, Członek Zarządu NBP.

Konferencję objęli patronatem medialnym: Bankier.pl, Obserwator Finansowy, Miesięcznik Finansowy BANK i aleBank.pl, studentnews.pl oraz dlaStudenta.pl.

Na przełomie września i października 2014 r. trwa rekrutacja na szóstą edycję studiów dofinansowanych przez NBP.