W roku 2015 na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu odbyła się konferencja naukowa pod hasłem Rytuał a korespondencja sztuk. Owocem tego interesującego spotkania był 29 numer pisma „Zeszyty Artystyczne”. Różnorodność podejść autorów zamieszczonych w nim artykułów potwierdziła olbrzymi potencjał tkwiący w połączeniu perspektywy komparatystycznej i antropologicznej.

Proponowane obecnie hasło kolejnego numeru „Zeszytów” jest w pewnym sensie kontynuacją tamtych dociekań – tu również chodzi o możliwie szerokie spojrzenie na to, co łączy tytułowe działania z refleksją na temat estetyki i sztuki. Proponowana obecnie formuła jest jednak inna, co wynika ze zmiany stawianych przez nas akcentów.

Ciąg trzech pojęć: misteria – rytuały – performanse wskazuje na wielorakość tych szczególnych zachowań performatywnych człowieka. Wbrew jednak naturalnie nasuwającej się sugestii, głównym mianownikiem nie jest tu kult. Nie tracąc z pola widzenia kontekstu religijnego, spojrzenie badawcze (i inne kanały percepcji zmysłowej) kierujemy właśnie na wymiar estetyczny. Choć pierwsze pojęcie przywołuje zdecydowanie sferę kultu, częstokroć wchłania jednak w swój obręb elementy teatralne. Mowa tu zarówno o dawnych misteriach eleuzyńskich czy orfickich, jak i o późniejszych, a nawet współczesnych. Pojęcie rytuału, choć zdecydowanie wyrasta ze sfery sacrum, w ujęciach funkcjonalnych traktowane bywa jako główny czynnik ładu społecznego czy wręcz kreatywna forma rozwiązywania konfliktów społecznych. Z kolei pojęcie performansu, akcentując sam przebieg zdarzenia, zachowuje silne powiązania z teatrem i jego antropologią, która legła u podstaw performatyki.

Każde z tych zjawisk ma swój oczywisty wymiar estetyczny, przejawiający się zarówno w wykorzystaniu tradycyjnych form sztuki, takich jak architektura, malarstwo, muzyka czy literatura, jak i w tworzeniu form nowych, często wymykających się opisowi ze względu na swą efemeryczność, interaktywność czy intermedialność. Każde też pełni inne funkcje i inaczej jest opisywane. Z racji ukształtowania się performansu artystycznego ta właśnie forma jest najbardziej obecna w rozważaniach nad fenomenem sztuki. Jednak również rytuał i jego misteryjna wersja zdaje się być coraz bardziej doceniona przez teoretyków sztuki. Wszystkie te kulturowe działania mają wspólną cechę: angażują więcej niż jedną formę ekspresji, w której możemy się dopatrzeć wymiaru estetycznego. Rodzi to naturalne pytania o wzajemne związki owych form.

Proponujemy następujące zakresy tematyczne:

1. Specyfika estetycznych ujęć fenomenu misteriów, rytuału i performansu.

2. Współdziałanie sztuk w działaniach performatywnych. Estetyka aktu performatywnego.

3. Nowe i stare formy ekspresji artystycznej w dawnych i nowych misteriach.

4. Misteryjny charakter sztuki dawnej i współczesnej.

5. Sposoby opisu estetyki w działaniu rytualnym/performatywnym.

6. Literackie wizje misteriów, rytuałów, performansów i innych działań obrzędowych.

Do nadsyłania artykułów zapraszamy badaczy różnych obszarów nauki, zarówno teoretyków sztuki, jak i antropologów kultury i teatru, historyków, literaturoznawców, kulturoznawców i religioznawców. Rozmiar tekstów 20-40 tys. znaków ze spacjami. Publikacja artykułu w naszym piśmie to 20 punktów.