Kryzys tożsamości polskiej, kryzys patriotyzmu, kryzys kultury tradycyjnej, objawiający się w deklaracjach pożegnania z Polską, każe myśleć o kształtowaniu odmiennego polskiego imaginarium.

Maria Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna

Nuta heroiczno-samobójcza nie jest nam obca. Żaden chyba inny naród na świecie nie zaczyna swego hymnu od słów, że ojczyzna „jeszcze nie zginęła”. […] Legendy brawurowej szarży szwoleżerów polskich na przełęczy Somosierra, […] jak i opisy (choć nie zawsze zgodnie z prawdą) wielu podobnych dowodów polskiego męstwa mają w sobie cień tęsknoty za bohaterską śmiercią.

Antoni Kępiński, Rytm życia

Czym więc jest polskość? Ona nie jest ani biologiczna, ani genetyczna; ona nie bierze się z krwi, a nawet […] nie bierze się z pochodzenia. Polskość to jest straszna siła duchowa i to nie my ją wybieramy, bo nie możemy tu niczego wybierać. To ona […] chce nas mieć i wtedy nas wybiera.

Jarosław Marek Rymkiewicz, przemówienie
z okazji wręczenia nagrody Strażnika Pamięci

Egoizm jest zawsze źródłem ciasnoty. Wybrałem, aby być ciasnym i tępym filozofem Sarmatów. Staram się im wymyślać i dobrze im radzić. Na szczęście niezbyt mnie słuchają, więc i wina moja nie będzie zbyt wielka.

Józef Tischner, Czym jest filozofia, którą uprawiam

 

Kondycja polska – wczoraj i dziś
Warszawa, Wydział Filozofii UW (stacjonarnie i zdalnie), 23–25 maja 2025 roku

„Polska to jest wielka rzecz” – powiada Poeta w „Weselu” Wyspiańskiego. I choć toczy się nad nią nieustanne dyskusje, poszukuje się jej formy duchowej, na zmianę egzorcyzmuje się jej demony bądź stawia na piedestale koryfeuszy pochodu narodowego ducha, to wciąż pozostaje do pewnego stopnia terytorium nieznanym, nad którym kłębią się rozmaite sprzeczne opinie.

Pragniemy raz jeszcze poddać dyskusji cały ten na tyle złożony, że aż trudny do ogarnięcia kompleks zagadnień. Trudności zaczynają się już na poziomie jego nazwania. Duch polski, natura polska, polski charakter narodowy… Z całego dostępnego repertuaru rozmaitych koncepcji wybieramy właśnie hasło kondycji polskiej – jako najmniej wyeksploatowane, niezabarwione jeszcze światopoglądowo, przedstawiające więc sobą nowe pole do myślowego zagospodarowania. Nietrudno dosłuchać się w tej formule nawiązania do tytułu słynnej rozprawy filozoficznej Hanny Arendt – może ona stanowić pewien punkt odniesienia, choć też nie pragniemy, aby stała się centralną dla poszukiwań badawczych figurą myśli.

Celem organizowanej przez Koło Historii Filozofii Polskiej na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego konferencji jest przyjrzenie się różnym próbom konceptualizacji tego, co nazywamy kondycją polską. Można rozumieć ją jako swoistą diagnozę duchową rodzimego społeczeństwa, odnoszącą się retrospektywnie do sukcesów bądź klęsk i wyprowadzającą z tych doświadczeń psychologiczny czy aksjologiczny portret Polaka. Uwzględnia też ona czynnik prospektywny – rozmyślania wybiegające ku nowym wyzwaniom i wskazujące w związku z tym na potrzebę modernizacji polskiego imaginarium bądź, wręcz przeciwnie, konserwowania wartości wpisanych w substancję narodu.

Chcemy się skupić przede wszystkim na dyskusjach, które toczyły się wokół kondycji polskiej na przestrzeni ostatnich kilkunastu dekad – za cezurę przyjmujemy początek dwudziestego wieku. Poniżej podajemy listę kilkunastu przykładowych zagadnień, których mogą dotyczyć zgłaszane referaty. Niektóre z nich znajdują konkretne osadzenie historyczne, inne zaś stanowią swoiste hasła wywoławcze refleksji diachronicznej. Zaznaczamy jednak zarazem, że są to wyłącznie wybrane propozycje, które w żadnym wypadku nie powinny być interpretowane jako ograniczenie, lecz jedynie jako swobodna inspiracja:

·       refleksją nad polskością w kręgu „niepokornych”;

·       rewolucja 1905 roku a polskie wartości;

·       poszukiwania polskiej formy duchowej i politycznej w obliczu odzyskania niepodległości w 1918 roku;

·       spór o endecję;

·       figura Polaka-katolika;

·       specyfika polskiej religijności;

·       druga wojna światowa – wartości polskie a wartości ogólnoludzkie;

·       społeczeństwo polskie w dobie komunizmu – „lud pracujący miast i wsi” jako projekt nowej formy polskości;

·       sprawa polska w Maisons-Laffitte – „Kultura” Jerzego Giedroycia;

·       w opozycji względem władzy i frontu walki ideowej – alternatywne wizje polskiej tożsamości w dobie komunizmu;

·       NSZZ „Solidarność” – nadzieja na nową Polskę i nowego Polaka;

·       przełom 1989 roku – nowe szanse, nowe zagrożenia;

·       kondycja polska w obliczu najnowszych wyzwań – pandemii koronawirusa, wybuchu wojny w Ukrainie oraz innych wydarzeń;

·       polskie mity i demony;

·       Polak idealny – Polak realny;

·       polskość a europejskość;

·       polskość a nowoczesność;

·       polska teologia polityczna;

·       wojna polsko-polska;

·       kondycja polska w dziełach literatury i sztuki;

·       kondycja polska z perspektywy przedstawicieli innych tradycji narodowych;

·       kondycja polska – wyzwania na przyszłość.

Zachęcamy do zgłaszania abstraktów proponowanych referatów. Prosimy, aby w każdym z nich znalazły się dane kontaktowe (imię, nazwisko, afiliacja, adres e-mail do kontaktu), tytuł planowanego wystąpienia oraz krótka notatka przybliżająca jego tematykę (maksymalnie 1000 znaków ze spacjami). Abstrakty prosimy przesyłać do 30 kwietnia 2024 roku na adres kolofilozofiipolskiej@gmail.com. Udział w konferencji jest bezpłatny, o wyżywienie i nocleg trzeba jednak zadbać we własnym zakresie.

Zapraszamy do udziału, licząc na ożywioną wymianę myśli!