Czy totalitaryzmy mogą poddać się rozliczeniom? Popełnionych przez nazistów i komunistów zbrodni nie da się ani cofnąć, ani wymazać. W świadomości społecznej na całym świecie funkcjonują obecnie najróżniejsze stanowiska odnoszące się do dziedzictwa totalitaryzmów, doświadczanego bezpośrednio lub pośrednio. Do dziś wiele państw boryka się także, mimo narastającego dystansu czasowego, z rozliczeniem przeszłości, rzutującym nieraz bardzo wyraźnie na bieżące życie polityczne i społeczne. Próby podobnych rozliczeń podejmowano zarówno zaraz po zakończeniu działań wojennych, jak i w ograniczonym zakresie po 1956 r.

Koncepcja konferencji została stworzona w oparciu o dwa porządki czasowe. Pierwszym jest czas zbrodni, popełnionych przez hitlerowskie Niemcy i ZSRS w okresie II wojny światowej oraz przez władze komunistyczne od zakończenia wojny do roku 1956 – momentu częściowego odejścia od stalinowskich opresji. Drugi, ważniejszy porządek czasowy obejmuje dłuższy okres całej powojennej historii Europy (i świata), aż po dzień dzisiejszy. To w nim rozgrywały się rozliczenia z owymi zbrodniami i w nim kształtowała się społeczna świadomość dziedzictwa totalitaryzmów.

Dwoistość porządków czasowych znajduje swoje odzwierciedlenie w układzie tematycznym konferencji. Dlatego byłoby pożądane, by przewidziane w każdym module rozważania i analizy, wychodząc od logiki chronologicznej i geograficznej, zostały poprowadzone aż do sytuacji dzisiejszej.

Zasadniczym celem konferencji jest stworzenia charakterystyki rozliczeń zbrodni popełnionych przez hitlerowską Rzeszę i ZSRS – niemniej te dwa państwa nie staną się jedynym przedmiotem analiz. Z oczywistych względów zbrodnie przez nie popełnione oddziaływały na inne kraje: od państw bałtyckich po Francję. W ramach porównania warto byłoby pokusić się o zasygnalizowanie kwestii rozliczeń z wojenną przeszłością reżimów, którym bliżej było do autorytaryzmu niż do totalitaryzmu: Japonii i Włoch.

Realizacja powyższych zamierzeń wymaga interdyscyplinarnego ujęcia, możliwego dzięki skompletowaniu międzynarodowego zespołu badaczy różnych specjalności: historyków, politologów, socjologów czy antropologów.