Zapraszamy pracowników naukowych, studentów i doktorantów na piątą, jubileuszową edycję ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Socjologia medycyny – promocja zdrowia – wellbeing”. 

Wellbeing, w języku polskim najczęściej określany jako dobrostan, przykuwa uwagę socjologów zdrowia i medycyny w trzech powiązanych aspektach: jako element pojęcia zdrowia, idea stymulująca aktywność aktorów społecznych oraz opis stanu kondycji społeczeństwa.

Zdrowie, w oficjalnej definicji ogłoszonej w 1948 r. przez WHO, to całościowo pojęty wellbeing, z nieodłącznym elementem społecznym, tak samo ważnym jak elementy fizyczne i psychiczne. Stąd w czasie, gdy zagadnienia dotyczące zdrowia uznawane były w nauce za wyłączną domenę medycyny, socjologia mogła pełnoprawnie szukać swojego miejsca w jej obszarze, tworząc nową subdyscyplinę z pogranicza nauk społecznych i medycznych. Z drugiej strony, włączenie dobrostanu społecznego do definicji zdrowia zaabsorbowało uwagę krytycznych nurtów socjologii. Odczytano ten fakt jako wyraz „imperializmu medycznego” i „medykalizacji życia społecznego”, czyli próbę przenoszenia medycznych wartości, ocen i wzorów działania w te obszary praktyki społecznej, które wcześniej nie były łączone ze zdrowiem. Niezależnie od interpretacji, wellbeing włączony w pojęcie zdrowia zwracał uwagę na jego „pozytywne” aspekty, inne niż choroby, dysfunkcje i dolegliwości, które tradycyjnie były przedmiotem medycyny. I chociaż dla teorii socjologii zdrowia ogólnie pojęty dobrostan nie okazał się bardzo płodnym konceptem, to odegrał istotną rolę w budowaniu jej tożsamości.

Aby określić swe miejsce w problematyce zdrowia/dobrostanu socjologowie podjęli się interpretacji tych pojęć, analizując ich „obiektywne” i „subiektywne” aspekty. Pierwszy nurt szedł w kierunku tworzenia „społecznych wskaźników zdrowia”, zbliżając się do koncepcji jakości życia (w wymiarach behawioralnych i materialnych). Drugi, nierzadko redukujący wellbeing do kwestii samopoczucia, zwracał uwagę na jego introspekcyjne aspekty oraz podmiotowość pacjenta, marginalizowaną w praktyce medycznej. Dowartościowywał jego emocje i oceny (w tym samoocenę zdrowia), dążenia, przekonania i wartości, potrzeby w relacjach z profesjami medycznymi oraz sprawczą rolę w procesach kształtowania zdrowia. Te zainteresowania podmiotowością i jakością życia wsparły rozwój idei promocji zdrowia, skupionej nie tyle na indywidualnej odpowiedzialności „zwykłych ludzi” za ryzyko zachorowania, co na licznych społeczno-środowiskowych uwarunkowaniach ich dobrostanu.

Idea wellbeingu, pojmowanego już szerzej niż w klasycznej definicji zdrowia (zawierająca m.in. dobrostan duchowy, mentalny, finansowy) przeniknęła do świadomości społecznej, stymulując osobiste dążenia do samorozwoju, harmonii, spełnienia czy szczęścia. Równolegle rozwija się „przemysł wellbeingu”, oferujący m.in. poradniki i szkolenia, usługi trenerów personalnych, sprzęty i obiekty do rekreacji. Powstają internetowe aplikacje i platformy czuwające nad dobrostanem użytkowników, tworzą się wellbeingowe społeczności online. W zakładach pracy powoływane są specjalne stanowiska („wellbeing officer”), wdrażane są strategie i programy wellbeing, nagradzane są najlepsze praktyki w tym obszarze. Krytyczne nurty socjologii opisują te procesy jako „kult zdrowia” lub „terror dobrego samopoczucia”, gdzie imperatyw ciągłego podnoszenia dobrostanu staje się podstawą ocen moralnych oraz legitymizacją ekspansji „biowładzy”.

Polska transformacja systemowa końca XX wieku zapoczątkowała wzrostowy trend wielu wskaźników dobrostanu (m.in. samooceny zdrowia, zadowolenia z życia, długości życia), który w ostatnich latach ulega załamaniu. Epidemia COVID-19, lockdown i kolejne kryzysy (klimatyczny, migracyjny, wojenny, ekonomiczny i in.) ujawniły znaczące niedostatki wellbeingu w różnych grupach społecznych, zwłaszcza w młodszych pokoleniach. Powszechne przemęczenie, deficyty energii życiowej, zaburzenia relacji społecznych, wypalenie zawodowe, nasilony stres, symptomy depresji, zachwiane poczucie bezpieczeństwa materialnego oraz lęki egzystencjalne, w połączeniu z deprywacją dostępu do instytucji ochrony zdrowia, to tylko niektóre korelaty tego załamania.

Konferencja ma charakter interdyscyplinarny, poświęcona jest pogłębionej analizie teoretycznych i praktycznych rozważań dotyczących problematyki zdrowia i choroby osadzonych w obszarach socjologii, socjologii medycyny, socjologii kultury, promocji zdrowia, medycyny, zdrowia publicznego, psychologii, pedagogiki, etyki, filozofii.

Nadrzędną ideą konferencji jest zaprezentowanie istniejących, ale także wypracowanie nowych metod praktycznego zastosowania wiedzy teoretycznej i wyników socjologicznych badań empirycznych w praktyce życia społecznego.

W ramach Konferencji przewidziane są także Sesje Studenckie – Konkurs prac. Prosimy o upowszechnienie informacji wśród Studentów I i II stopnia (zasady udziału dostępne są w regulaminie konferencji). 

Zapraszamy do przesyłania propozycji referatów zarówno o charakterze oryginalnym, jak i teoretycznym. Wiodącym tematem jest wellbeing, któremu chcemy poświęcić większą cześć obrad. Przewidujemy również sesje poświęcone innym niż wellbeing zagadnieniom z zakresu socjologii zdrowia i medycyny oraz promocji zdrowia.