Krzysztof Żarna

Sprawozdanie z III Międzynarodowej Konferencji Naukowej z cyklu „Europa Środkowa – historia, polityka, społeczeństwo”: „Europa Środkowa w 70. rocznicę wysiedleni i przesiedleń po drugiej wojnie światowej”, Oświęcim 4 grudnia 2015 r.

W dniu 4 grudnia 2015 r. w murach Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej imienia rotmistrza Witolda Pileckiego odbyła się trzecia już edycja międzynarodowej konferencji naukowej z cyklu: „Europa Środkowa – historia, polityka, społeczeństwo”. Organizatorem był Instytut Nauk Politycznych imienia Jana Karskiego a motywem przewodnim tegorocznej konferencji była problematyka wysiedleń i przesiedleń.

Konferencję otworzył JM Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. rtm.
W. Pileckiego w Oświęcimiu prof. dr hab. Witold Stankowski witając wszystkich uczestników i zaproszonych gości. Zanim rozpoczęły się obrady, dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Romów w Polsce, zebrani obejrzeli film dokumentalny „Zapomniane tabory”. Po filmie rozgorzała dyskusja moderowana przez dra Macieja Mączyńskiego a brali w niej udział: Roman Kwiatkowski (prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce), dr Kinga Orzeł-Dereń (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), Władysław Kwiatkowski (współautor scenariusza) oraz Bolesław Romanowski (bohater filmu).

Następnie odbyły się obrady plenarne, którym przewodniczył prof. dr hab. Witold Stankowski. Prof. dr hab. Radosław Zenderowski (Instytut Politologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) wygłosił referat „Środkowoeuropejska tułaczka i tęsknota za utraconą ojczyzną”. Reprezentujący Katolicki Uniwersytet Katolicki we Lwowie prof. dr hab. Wadim Zadunajski poruszył problem przesiedleń Kozaków ukraińskich w XVIII i XIX wieku. Przedstawiciel środowiska Tatarów krymskich Nedim Useinow (Fundacja Solidarności Międzynarodowej) przedstawił konsekwencje stalinowskich deportacji tej grupy etnicznej. Prof. dr hab. Joachim Diec (PWSZ im. rtm. W. Pileckiego w Oświęcimiu, dalej: PWSZ) przeanalizował zmiany granic Polski po drugiej wojnie światowej w kontekście bilansu korzyści i strat
w świetle migracji ludności.

W drugiej części konferencji miały miejsce obrady panelowe. Pierwszy z nich poświęcony został przesiedleniom i wysiedleniom do ZSRR i na jego terytorium. Dr Wojciech Marciniak (Uniwersytet Łódzki) przybliżył sytuację obywateli polskich w ZSRR
w polityce repatriacyjnej Polski w latach 1945-1947. Swoje wystąpienie obywatelom polskim pochodzenia żydowskiego w ZSRR poświęcił dr Krzysztof Małysa (PWSZ). Karol Piękoś (Uniwersytet Rzeszowski) przedstawił problem przesiedleń ludności ukraińskiej z ziem polskich do ZSRR po drugiej wojnie światowej. Dominik Boratyn (Uniwersytet Rzeszowski) scharakteryzował politykę deportacji wobec ludności wiejskiej w ZSRR po drugiej wojnie światowej. Nina Gabryś (Uniwersytet Jagielloński) przybliżyła życie codzienne rodzin mężczyzn deportowanych z terenów Górnego Śląska do obozów pracy przymusowej w ZSRR. Dr Mariusz Marszewski (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) przybliżył nieznane ofiary stalinowskich represji – kaukaskich Kurdów. Panel zamknęło wystąpienie dra Grzegorza Baziura (PWSZ),
w którym przedstawił on przestępstwa i zbrodnie wojenne w okresie wojen rosyjsko-czeczeńskich.

Drugi panel dotyczył problematyki przesiedleń i wysiedleni w nowych granicach Polski. Dr Katarzyna Piskrzyńska i Paweł Mieszczak (Akademia Techniczno-Humanistyczna
w Bielsku-Białej przedstawili zarys położenia ludności polskiej po drugiej wojnie światowej w kontekście przemieszczeń ludności. Nieznanym kwestiom reemigracji Polaków z terenów Bośni i Hercegowiny po drugiej wojnie światowej poświęcone było wystąpienie Tomasza Lisa. Dr Krzysztof Koźbiał (PWSZ) przybliżył proces wysiedleni kłodzkich Czechów po drugiej wojnie światowej. Maria Szegda (Uniwersytet Opolski) scharakteryzowała powojenne osadnictwo w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Soraya Kuklińska (Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) przybliżyła postać holenderskiego SS-manna Hendrika Vertona i jego roli jaką odegrał podczas wrocławskich przesiedleń. Problematyce pamięci o „dzikich wysiedleniach” poświęcone było wystąpienie Piotra Szczepanika (Uniwersytet Rzeszowski). Dr Dagmara Mrozowska (PWSZ) scharakteryzowała sytuację Romów po drugiej wojnie światowej w kontekście podejmowanych działań asymilacyjnych wobec tej grupy etnicznej.

Kwestiom przemieszczeń ludności na wschodnich rubieżach Polski po 1945 r. oraz pamięci o przesiedleniach poświęcony był trzeci panel. Ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec i ks. dr Jan Rogula (Uniwersytet Rzeszowski) przedstawili problem przesiedlenia ludności ukraińskiej z powiatu brzozowskiego w latach 1944-1947.
Z kolei przebiegowi Akcji „Wisła” w województwie lubelskim poświęcone było wystąpienie dra Grzegorza Pawlikowskiego (Uniwersytet Rzeszowski). Problematyka Chełmszczyny była poruszona w dwóch wystąpieniach. Doc. Ivanna Makuh-Fiedorkova (Narodowy Uniwersytet w Czerniowcach) przedstawiła tragedię ukraińskich mieszkańców tego regionu w relacjach świadków. Z kolei doc. Olga Makuh (Instytut Agrotechniczny w Brzeżanach) zarysowała adaptację mieszkańców Chełmszczyny w nowej rzeczywistości. Doc. Switłana Pylypiszyn wygłosiła referat na temat ochrony wartości narodowych i kulturowych ludności łemkowskiej na Ukrainie Zachodniej. Postpamięci w polskich rozliczeniach z przeszłością poświęcony był referat dr Laury Koby (Uniwersytet Jagielloński). Reprezentująca Uniwersytet Techniczny
w Chemnitz Ewelina Wanat scharakteryzowała koncepcje pamięci o przesiedleniach na przykładzie dwóch państw: Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Czeskiej.

Ostatni z paneli poświęcony był współczesnej Europie Środkowej w kontekście przemieszczeń ludności. Maria Putyra (Uniwersytet Śląski) przeanalizowała procedurę repatriacyjną. Z kolei dr Kamil Mroczka (PWSZ) przedstawił rolę i zadania wojewody
w procesie legalizacji pobytu cudzoziemców. Prof. dr hab. Serhij Trojan (Akademia Dyplomatyczna Ukrainy w Kijowie) i prof. dr hab. Ałła Kyrydon (Państwowy Zakład „Wydawnictwo Encyklopedyczne” w Kijowie) scharakteryzowali przestrzeń akomodacji na Ukrainie w latach 2014-2015. Dr Mirosław Natanek (Uniwersytet Jagielloński) ocenił 25 lat działalności Inicjatywy Środkowoeuropejskiej jako pewnego rodzaju alternatywę dla Grupy Wyszehradzkiej. Dr Krzysztof Żarna (PWSZ) ukazał wpływ dekretów prezydenta Beneša na współczesne relacje bilateralne w Europie Środkowej. Piotr Zięba (PWSZ) przedstawił debatę w polskiej opinii publicznej nt. współpracy polsko-niemieckiej w integrującej się Europie po rozpoczęciu procesu transformacji w Europie Środkowej. Problematyce lokalnej poświęcone było wystąpienie Zbigniewa Klimy (PWSZ), który przybliżył działalność posła i mecenasa Stanisława Rydzonia na rzecz odszkodowań dla wysiedlonych w czasie drugiej wojny światowej mieszkańców Brzezinki.

Funkcję przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego pełnił dr Krzysztof Koźbiał, przewodniczącego Komitetu Naukowego dr Krzysztof Żarna a sekretarzy: Natalia Matyszkowicz i Monika Ubik. Kolejna konferencja z cyklu „Europa Środkowa – historia, polityka, społeczeństwo” w 2016 r. poświęcona będzie Słowacji i Słowakom.